Tín phiếu là gì? Vai trò và phân loại tín phiếu hiện nay
Monday, 06/10/2025 15:38 PM
Trong lĩnh vực tài chính – đầu tư, có một khái niệm tưởng chừng quen thuộc nhưng lại ít người thực sự hiểu rõ, đó là tín phiếu. Nếu như nhiều nhà đầu tư đã quá quen với cổ phiếu, trái phiếu hay các công cụ tiết kiệm, thì tín phiếu lại thường được nhắc đến nhiều hơn trong các báo cáo kinh tế vĩ mô, các công cụ chính sách tiền tệ, hoặc trong hoạt động của ngân hàng thương mại.
Trong vai trò là một người đã có kinh nghiệm trong mảng tài chính cá nhân và đặc biệt là mảng thẻ tín dụng, tôi nhận thấy có rất nhiều điểm tương đồng thú vị khi phân tích tín phiếu. Nếu thẻ tín dụng giúp người dùng tiếp cận nguồn vốn ngắn hạn để chi tiêu trước – trả sau, thì tín phiếu cũng chính là công cụ huy động vốn ngắn hạn của các tổ chức tài chính hoặc Chính phủ. Chính vì vậy, hiểu rõ về tín phiếu không chỉ giúp các nhà đầu tư có thêm góc nhìn mới, mà còn giúp độc giả đánh giá đúng giá trị của các công cụ tài chính khác trong nền kinh tế.
Trong bài viết này trên giavangnhanh.com, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết: Tín phiếu là gì, vai trò ra sao, và hiện nay đang được phân loại như thế nào.
1. Tín phiếu là gì?
Tín phiếu là một loại chứng khoán ngắn hạn, thường có kỳ hạn dưới 12 tháng, được phát hành bởi Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính hoặc các tổ chức tín dụng nhằm huy động vốn tạm thời. Khác với trái phiếu thường có kỳ hạn trung và dài hạn, tín phiếu có thời gian đáo hạn ngắn hơn, thường chỉ từ vài tuần đến dưới một năm.
Điểm đặc trưng của tín phiếu là không có lãi suất định kỳ như trái phiếu. Thay vào đó, tín phiếu được phát hành dưới hình thức chiết khấu: tức là nhà đầu tư mua tín phiếu với giá thấp hơn mệnh giá, và khi đến ngày đáo hạn sẽ được thanh toán đúng mệnh giá. Khoản chênh lệch giữa giá mua và giá mệnh giá chính là lợi nhuận mà nhà đầu tư nhận được.
Ví dụ: Nếu bạn mua một tín phiếu có mệnh giá 100 triệu đồng với giá 98 triệu đồng, thì sau khi đáo hạn bạn sẽ nhận lại 100 triệu đồng. Như vậy, lợi nhuận của bạn chính là 2 triệu đồng.
2. Vai trò của tín phiếu trong nền kinh tế
Không phải ngẫu nhiên mà tín phiếu được sử dụng rộng rãi và trở thành công cụ quan trọng trong hệ thống tài chính. Chúng có nhiều vai trò then chốt, đặc biệt đối với Ngân hàng Nhà nước, ngân hàng thương mại, nhà đầu tư và toàn bộ nền kinh tế.
2.1. Đối với Ngân hàng Nhà nước
Tín phiếu là công cụ quan trọng để điều tiết lượng tiền trong lưu thông. Khi phát hành tín phiếu, Ngân hàng Nhà nước hút bớt tiền về, giảm cung tiền và góp phần kiểm soát lạm phát. Ngược lại, khi đến hạn thanh toán, tiền quay trở lại lưu thông, giúp cân đối dòng tiền trong nền kinh tế.
2.2. Đối với ngân hàng thương mại
Các ngân hàng có thể mua tín phiếu như một kênh đầu tư an toàn và linh hoạt. Do tín phiếu có kỳ hạn ngắn, ngân hàng dễ dàng xoay vòng vốn khi cần. Ngoài ra, tín phiếu của Ngân hàng Nhà nước thường có tính an toàn cao, gần như không có rủi ro.
2.3. Đối với nhà đầu tư cá nhân
Mặc dù tín phiếu thường không phổ biến trên thị trường cho nhà đầu tư cá nhân như cổ phiếu hay trái phiếu doanh nghiệp, nhưng đây vẫn là một kênh đầu tư an toàn, ít rủi ro và phù hợp cho những người muốn bảo toàn vốn trong ngắn hạn.
2.4. Đối với nền kinh tế
Tín phiếu giúp ổn định thị trường tiền tệ, hạn chế biến động mạnh của cung – cầu tiền tệ, đồng thời hỗ trợ Chính phủ trong việc quản lý và điều hành chính sách tài khóa, tiền tệ hiệu quả hơn.
3. Phân loại tín phiếu hiện nay
Hiện tại, trên thị trường có nhiều loại tín phiếu khác nhau. Việc phân loại có thể dựa trên chủ thể phát hành hoặc dựa trên đặc tính của tín phiếu.
3.1. Theo chủ thể phát hành
Tín phiếu Ngân hàng Nhà nước:
Đây là loại tín phiếu phổ biến nhất, được phát hành nhằm hút bớt tiền trong lưu thông. Do được phát hành bởi Ngân hàng Nhà nước nên tín phiếu này có độ an toàn gần như tuyệt đối.
Tín phiếu Kho bạc (tín phiếu Kho bạc Nhà nước):
Được Bộ Tài chính phát hành để bù đắp tạm thời thiếu hụt ngân sách nhà nước. Đây cũng là loại tín phiếu an toàn vì Chính phủ đứng ra bảo lãnh thanh toán.
Tín phiếu ngân hàng thương mại:
Một số ngân hàng thương mại cũng có thể phát hành tín phiếu để huy động vốn ngắn hạn từ tổ chức hoặc nhà đầu tư lớn. Tuy nhiên, mức độ rủi ro của loại tín phiếu này cao hơn so với tín phiếu Ngân hàng Nhà nước.
3.2. Theo hình thức phát hành
Tín phiếu chiết khấu:
Đây là hình thức phổ biến nhất, nhà đầu tư mua với giá thấp hơn mệnh giá và nhận đủ mệnh giá khi đáo hạn.
Tín phiếu có lãi suất:
Loại này ít gặp hơn, được phát hành với mức lãi suất nhất định, tương tự như trái phiếu nhưng kỳ hạn ngắn.
4. So sánh tín phiếu với các công cụ tài chính khác
Để dễ hình dung, hãy thử đặt tín phiếu cạnh các công cụ tài chính quen thuộc như trái phiếu, cổ phiếu, hay gửi tiết kiệm ngân hàng.
So với trái phiếu:
Tín phiếu có kỳ hạn ngắn hơn nhiều, phù hợp cho đầu tư ngắn hạn và quản lý dòng tiền, trong khi trái phiếu thường hướng tới đầu tư trung – dài hạn.
So với cổ phiếu:
Cổ phiếu tiềm năng sinh lời cao nhưng rủi ro lớn. Tín phiếu thì ngược lại: lợi nhuận thấp nhưng rủi ro gần như bằng 0 (đặc biệt là tín phiếu Ngân hàng Nhà nước).
So với gửi tiết kiệm ngân hàng:
Gửi tiết kiệm cũng an toàn, nhưng lợi nhuận có thể thấp hơn tín phiếu trong một số giai đoạn. Điểm khác biệt lớn là gửi tiết kiệm dành cho cá nhân đại chúng, còn tín phiếu thường giao dịch ở mức tổ chức hoặc thông qua kênh liên ngân hàng.
Ở góc nhìn người dùng thẻ tín dụng, nếu ví gửi tiết kiệm là lựa chọn “an toàn tuyệt đối” thì tín phiếu chính là công cụ giúp bạn giữ tiền an toàn nhưng vẫn có thêm chút lợi nhuận từ việc chiết khấu, giống như một khoản hoàn tiền (cashback) nhỏ khi chi tiêu bằng thẻ tín dụng vậy.
5. Ai nên quan tâm đến tín phiếu?
Mặc dù không phổ biến rộng rãi cho cá nhân như vàng, cổ phiếu hay gửi tiết kiệm, nhưng vẫn có một số nhóm nhà đầu tư nên chú ý đến tín phiếu:
Ngân hàng thương mại và tổ chức tài chính muốn tìm kênh đầu tư an toàn, linh hoạt.
Doanh nghiệp lớn có dòng tiền nhàn rỗi tạm thời trong ngắn hạn, cần một kênh đầu tư ngắn ngày an toàn.
Nhà đầu tư cá nhân thận trọng muốn tìm hiểu thêm về các công cụ tài chính an toàn và ít rủi ro.
6. Xu hướng phát triển của tín phiếu tại Việt Nam
Trong bối cảnh kinh tế biến động, đặc biệt là sau những năm chịu tác động từ khủng hoảng và lạm phát, tín phiếu ngày càng đóng vai trò quan trọng hơn. Ngân hàng Nhà nước thường xuyên sử dụng tín phiếu như một công cụ điều tiết cung tiền.
Ngoài ra, sự phát triển của thị trường tài chính trong nước cũng mở ra cơ hội để tín phiếu tiếp cận gần hơn với các nhà đầu tư cá nhân trong tương lai. Khi hệ thống ngân hàng số, fintech phát triển, hoàn toàn có thể kỳ vọng rằng việc mua bán tín phiếu sẽ trở nên dễ dàng hơn, tương tự như cách bạn mở thẻ tín dụng online chỉ trong vài phút.
7. Kết luận
Qua bài viết, có thể thấy rằng tín phiếu là một công cụ tài chính quan trọng, không chỉ với Ngân hàng Nhà nước mà còn với cả hệ thống tài chính nói chung. Mặc dù lợi nhuận không cao, nhưng tín phiếu đóng vai trò cốt lõi trong việc điều tiết tiền tệ, giữ ổn định nền kinh tế và cung cấp kênh đầu tư an toàn cho tổ chức.
Nếu bạn là một nhà đầu tư cá nhân, việc hiểu rõ tín phiếu sẽ giúp mở rộng tư duy và kiến thức về tài chính, từ đó có cái nhìn toàn diện hơn khi lựa chọn giữa vàng, cổ phiếu, trái phiếu, hay thậm chí chỉ đơn giản là gửi tiết kiệm. Còn nếu bạn quen thuộc với thẻ tín dụng, hãy xem tín phiếu như một cách “chi tiêu” đặc biệt của Chính phủ và ngân hàng – chi tiêu để ổn định kinh tế, rồi “hoàn tiền” cho người nắm giữ khi đến hạn.
Trong dài hạn, cùng với sự phát triển của thị trường tài chính, tín phiếu chắc chắn sẽ tiếp tục là mảnh ghép không thể thiếu để xây dựng một hệ thống tài chính – tiền tệ bền vững tại Việt Nam.